H μετάβαση από το σπίτι στο Νηπιαγωγείο ή από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό είναι μια τεράστια και τρομακτική αλλαγή στα ματάκια του παιδιού, και όχι άδικα.
Το παιδί φεύγει από την αγκαλιά των αγαπημένων του προσώπων και μπαίνει στην κοινωνία των μεγάλων, φεύγει από τη ζεστασιά του σπιτιού ή της μικρής κοινωνίας του νηπιαγωγείου και βρίσκεται αντιμέτωπο με το “χαώδες” περιβάλλον ενός μεγαλύτερου σχολείου, με μεγαλύτερες αίθουσες, περισσότερα παιδιά και παιδιά μεγαλύτερα σε ηλικία από το ίδιο.
Επίσης, το παιδί χάνει από τη μια μέρα στην άλλη την ανεμελιά και το παιχνίδι και χρειάζεται να αναλάβει συγκεκριμένες υποχρεώσεις. Δεν είναι και λίγα όλα αυτά που καλείται ξαφνικά να διαχειριστεί!
Εις αναμονή της μεγάλης αυτής μετάβασης, ίσως να έχετε παρατηρήσει ότι το παιδί σας όσο πλησιάζει το άνοιγμα των σχολείων γίνεται όλο και πιο αντιδραστικό, κλαίει περισσότερο και δεν θέλει να σας αποχωριστεί.
Σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι όσο εκφραστικό κι αν είναι ένα παιδί, συχνά όταν τα συναισθήματά του είναι πολύ έντονα ίσως δυσκολευτεί να τα εκφράσει με άμεσο τρόπο.
Επομένως, σε καταστάσεις έντονου άγχους και στρες πιθανόν τα παιδιά να εκδηλώσουν τα συναισθήματά τους μη λεκτικά με έντονη προσκόλληση, παλινδρόμηση στα αναπτυξιακά τους επιτεύγματα, ανεξήγητο κλάμα, ξεσπάσματα θυμού (tantrums) ή επιθετικότητα προς τους αγαπημένους τους (γονείς, αδέλφια, παππούδες/γιαγιάδες).
Τέτοιες αντιδράσεις ή άλλες σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο πιθανόν να υποδεικνύουν ότι βιώνει ανασφάλεια και φόβο για το άγνωστο που πρόκειται να αντιμετωπίσει, και να αποτελούν μια ένδειξη από μέρος του ότι χρειάζεται τη βοήθεια των οικείων του (οικογένειας) για να μπορέσει να διαχειριστεί αποτελεσματικότερα τα συναισθήματά του.
Στον αντίποδα, η κατάλληλη προετοιμασία, η αναγνώριση των συναισθημάτων του παιδιού και η διαβεβαίωση ότι θα είστε στο πλευρό του είναι το κλειδί για ομαλότερη μετάβαση και προσαρμογή.
Πιο κάτω αναφέρονται κάποιες εισηγήσεις που θα μπορούσατε να υιοθετήσετε προς αυτή την κατεύθυνση:
- Φροντίστε ώστε το παιδί να εξοικειωθεί με το χώρο και τις ρουτίνες του νέου σχολείου. Αν ο χώρος του σχολείου είναι ανοικτός και υπάρχει δυνατότητα να περιηγηθείτε μαζί του στους χώρους του (αίθουσες διδασκαλίας, βιβλιοθήκη, τουαλέτες κ.ο.κ) έχετε μια πολύ καλή ευκαιρία να βοηθήσετε το παιδί σας να εξοικειωθεί με το νέο σχολικό περιβάλλον και να συζητήσετε μαζί του τυχόν ανησυχίες που μπορεί να προκύψουν. Αν δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, μια βόλτα έξω από το σχολείο και μια συζήτηση μαζί του για τον τρόπο λειτουργίας του μπορούν επίσης να λειτουργήσουν με τον ίδιο θετικό τρόπο. Αυτή η πρώτη γνωριμία με το σχολείο θα βοηθήσει στη μείωση του φόβου του παιδιού για το άγνωστο και θα το βοηθήσει να αρχίσει να συνδέεται με το σχολείο.
- Αγοράστε μαζί με το παιδί το σχολικό του εξοπλισμό. Εμπλέκοντας το παιδί στη διαδικασία προετοιμασίας του εξοπλισμού που θα χρειαστεί στο σχολείο διευκολύνετε και τη συναισθηματική του εμπλοκή στη διαδικασία φοίτησής του. Πηγαίνετε με το παιδί σας στο κατάστημα σχολικών ειδών της επιλογής σας και ζητήστε τη γνώμη του για τον εξοπλισμό που πρόκειται να αγοράσετε. Αν δεν έχετε την οικονομική δυνατότητα να του αγοράσετε τη τσάντα της επιλογής του, τότε επιχειρήστε έναν κοινώς αποδεκτό συμβιβασμό (π.χ. πάρτε του τουλάχιστον ένα μολύβι ή ένα τετράδιο με τον αγαπημένο του χαρακτήρα). Έχοντας μαζί του κάτι οικείο ή κάτι που του προκαλεί ευχαρίστηση το παιδί θα αισθάνεται λιγότερο άγχος. Στο ίδιο μήκος κύματος, αν το παιδί παρουσιάζεται υπερβολικά αγχωμένο και φοβισμένο, μπορεί για τις πρώτες μέρες του στο σχολείο να έχει στη τσάντα του ένα αγαπημένο του αντικείμενο ή παιχνίδι από το σπίτι.
- Υποβοηθείστε τη σύνδεση του παιδιού με τους συμμαθητές του. Πολλά παιδιά αισθάνονται πιο άνετα όταν βρίσκονται σε ένα περιβάλλον όπου συνυπάρχουν με άλλα παιδιά τα οποία γνωρίζουν από προηγουμένως. Επομένως, διατηρείστε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού ενεργές κάποιες από τις σχέσεις που έχει το παιδί με φίλους ή συμμαθητές από το Νηπιαγωγείο ή προσπαθήστε να φέρετε το παιδί σας σε επαφή με άλλα παιδιά που γνωρίζετε ότι θα φοιτήσουν μαζί του στην ίδια τάξη ή στο ίδιο σχολείο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Με αυτό τον τρόπο το παιδί θα αισθάνεται πιο οικεία στο νέο σχολικό περιβάλλον με την έναρξη της σχολικής χρονιάς, μειώνοντας έτσι πιθανά αισθήματα απομόνωσης.
- Υποβοηθείστε τη σύνδεση του παιδιού με τη νέα του δασκάλα. Είναι σημαντικό για το παιδί να αισθάνεται άνετα με τη δασκάλα του ώστε να αισθάνεται άνετα στο σχολείο και να μπορεί να εκμεταλλευθεί θετικά όλες τις ευκαιρίες μάθησης που του παρέχονται. Μιλήστε στο παιδί θετικά για τη δασκάλα του εκ των προτέρων και υποβοηθείστε τη δημιουργία μιας θετικής σχέσης μεταξύ του παιδιού και της δασκάλας. Αν εντοπίσετε κατά την πρώτη εβδομάδα φοίτησης ότι το παιδί δεν αισθάνεται άνετα με τη δασκάλα του, μιλήστε με τη δασκάλα κι εκφράστε της τις σκέψεις και ανησυχίες σας. Στις πλείστες των περιπτώσεων οι δάσκαλοι ανταποκρίνονται θετικά στα καλέσματα των γονιών όταν αυτά γίνονται με ευγένεια και ειλικρινές ενδιαφέρον για το παιδί και την νέα ακαδημαϊκή του πορεία.
- Καθιερώστε πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς τη νέα ρουτίνα ύπνου του παιδιού. Συνήθως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες τα παιδιά ξενυχτούν περισσότερο και καθυστερούν να ξυπνήσουν το πρωί. Είναι, όμως, σημαντικό να διασφαλίσουμε ότι με την έναρξη της σχολικής χρονιάς το παιδί απολαμβάνει επαρκείς ώρες ύπνου και ξεκούρασης, ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις του. Ένα παιδί χρειάζεται από 9.5 μέχρι 11 ώρες ύπνου, ανάλογα με την ηλικία και το αναπτυξιακό του επίπεδο. Φροντίστε, λοιπόν, ώστε το παιδί να κοιμάται και να ξεκουράζεται ικανοποιητικά μετακινώντας σταδιακά την ώρα του ύπνου του μερικά λεπτά νωρίτερα κάθε μέρα μέχρι να φτάσετε στον επιθυμητό στόχο τουλάχιστον μια βδομάδα πριν από την έναρξη της σχολικής χρονιάς.
- Προετοιμαστείτε για τη διαδικασία του αποχωρισμού. Ορισμένα παιδιά πιθανόν να παρουσιάσουν δυσκολίες στο να σας αποχωριστούν κατά τις πρώτες μέρες έναρξης της σχολικής χρονιάς. Για να το βοηθήσετε να εξοικειωθεί με τη διαδικασία, “σκηνοθετείστε” από προηγουμένως ευκαιρίες εξάσκησης στον αποχωρισμό. Μπορείτε, επίσης, να δημιουργήσετε μια ρουτίνα αποχωρισμού που θα βοηθήσει το παιδί να σας αποχωριστεί ευκολότερα (π.χ. αγκαλιάστε το, δώστε του ένα φιλί και πείτε του “Σ ‘αγαπώ πολύ! Θα τα πούμε ξανά το μεσημέρι / το απόγευμα”). Σημαντικό είναι να ενημερώσετε εκ των προτέρων το παιδί αν πρόκειται να το παραλάβει κάποιος άλλος ή αν θα πάει σε κάποιο άλλο χώρο μετά το σχολείο, ώστε να έχει το χρόνο και το ίδιο να προετοιμαστεί κατάλληλα. Τέτοιου είδους πληροφορίες του προσδίδουν μια αίσθηση ελέγχου της κατάστασης και μειώνουν το άγχος για το τι πρόκειται να συμβεί στη συνέχεια.
- Αναγνωρίστε τα συναισθήματα του παιδιού και βοηθήστε το να τα εκφράσει. Εάν παρατηρήσετε ότι τα συναισθήματα του παιδιού είναι πολύ έντονα και η συμπεριφορά του όσο πλησιάζει το άνοιγμα του σχολείου σας προβληματίζει, είναι βοηθητικό να αναγνωρίσετε και να λεκτικοποιήσετε εσείς τα συναισθήματα άγχους και ανασφάλειας που πιθανόν να βιώνει (π.χ. “Νομίζω ότι φοβάσαι/ανησυχείς/αγχώνεσαι για το σχολείο. Ισχύει κάτι τέτοιο ή μήπως συμβαίνει κάτι άλλο;”). Με αυτό τον τρόπο δίνετε στο παιδί την ευκαιρία να εκφράσει οποιοδήποτε συναίσθημα βιώνει. Μετά από αυτή την αναγνώριση είναι σημαντικό να διαβεβαιώσετε το παιδί ότι είναι εντάξει να νιώθει έτσι (π.χ. “Είναι απόλυτα φυσιολογικό αυτό που νιώθεις!” ή “Κι εγώ στη θέση σου έτσι θα ένιωθα.”). Για να το βοηθήσετε να αποδεχτεί αυτό το συναίσθημα μπορείτε, ακόμα, να μοιραστείτε μαζί του μια δική σας παρόμοια εμπειρία (π.χ. “Κι εγώ αισθανόμουν ακριβώς το ίδιο όταν πήγα πρώτη μέρα στην καινούρια μου δουλειά.”).
- Ενδυναμώστε το παιδί και τονώστε του την αυτοπεποίθηση. Θυμηθείτε μαζί με το παιδί άλλες περιπτώσεις που το άγχωσαν/φόβισαν και εντοπίστε και υπερτονίστε τους τρόπους που χρησιμοποίησε το ίδιο το παιδί για να καταφέρει να αντεπεξέλθει (π.χ. την πρώτη μέρα στο νηπιαγωγείο). Η ανάμνηση και συζήτηση θεμάτων γύρω από αυτό το ζήτημα θα το βοηθήσουν να νιώσει καλύτερα για τον εαυτό του και να αντιμετωπίσει με περισσότερη αυτοπεποίθηση την πρώτη μέρα στο Δημοτικό. Αν δεν έχει βιώσει προσωπικά κάτι παρόμοιο το παιδί, μπορείτε να συζητήσετε μαζί του κάποια δική σας εμπειρία (π.χ. μετακόμιση, αλλαγή εργασίας ή οποιαδήποτε μεγάλη αλλαγή) και να του αναφέρετε τι κάνατε εσείς για να το αντιμετωπίσουμε. Στη συνέχεια μπορείτε να συζητήσετε με το παιδί και να καταλήξετε μαζί σε μια λίστα πραγμάτων που θα μπορεί να κάνει στο σχολείο ώστε να αισθάνεται ασφάλεια (π.χ. να έχει στη τσαντούλα του κάτι που αγαπά, να τραγουδά από μέσα του κάποιο τραγουδάκι που το ηρεμεί κ.α.).
- Διαβεβαιώστε το παιδί ότι δεν “θα σας χάσει”. Κάποια παιδιά πιθανόν να πιστεύουν ότι θα χάσουν αρκετό από το χρόνο που περνούσαν μαζί σας. Αν ισχύει αυτό, μπορείτε να κάνετε μαζί του μια συμφωνία, την οποία βέβαια θα πρέπει κι εσείς οι ίδιοι να μπορείτε να τηρήσετε. Μπορείτε για παράδειγμα να συμφωνήσετε ότι “Μόλις σχολάσεις(ή οποιαδήποτε άλλη ώρα της ημέρας σας βολεύει) θα έχουμε στη διάθεσή μας 15 λεπτά, 30 λεπτά, 1 ώρα – όση μπορείτε εσείς να διαθέσετε- να παίξουμε μόνο οι 2 μας. Με αυτό τον τρόπο θα έχουμε τη δική μας ξεχωριστή ώρα”. Σε αυτό το χρόνο θα πρέπει να προσπαθήσετε να κάνετε το παιδί να αισθάνεται ότι είναι στο επίκεντρο της προσοχής σας και να ασχοληθείτε με πράγματα που αρέσουν στο ίδιο το παιδί. Σε αυτό το χρόνο μπορείτε, επίσης, να δείξετε ενδιαφέρον για το πώς πέρασε τη μέρα του στο σχολείο.
- Αν υπάρχει μικρότερο παιδί στην οικογένεια και το παιδί που πρόκειται να πάει σχολείο εκφράζει ζήλια ή εκδηλώνεται ξαφνικά επιθετικά προς το μικρότερο αδελφάκι του, μπορείτε συζητώντας μαζί του και πάλι να αναγνωρίσετε το θυμό του (π.χ. “Καταλαβαίνω ότι είσαι θυμωμένη/ος που εσύ θα είσαι στο σχολείο και η μικρή σου αδελφή θα μένει στο σπίτι.”). Επίσης, μπορείτε να το διαβεβαιώσετε ότι η σκέψη σας θα είναι συνεχώς μαζί του, σημειώνοντας ταυτόχρονα ότι η παραμονή στο σπίτι είναι πολύ ανιαρή και υπενθυμίζοντάς του τη συμφωνία που έχετε κάνει για τη “δική σας ξεχωριστή ώρα”.
Όπως αναφέρεται και πιο πάνω, η κατάλληλη προετοιμασία, η αναγνώριση των συναισθημάτων του παιδιού μας και η διαβεβαίωση ότι θα είμαστε στο πλευρό του είναι πολύ σημαντικά βήματα στην ομαλή μετάβαση και προσαρμογή του παιδιού από το νηπιαγωγείο στο Δημοτικό.
Ωστόσο, η συνεχής παρακολούθηση της εξέλιξης των πραγμάτων εφόσον έχει αρχίσει το σχολείο είναι εξίσου σημαντική στην αξιολόγηση του επιπέδου προσαρμογής του παιδιού στο νέο περιβάλλον.
Διάβασε επίσης: Πρώτη φορά στο δημοτικό
Ράνια Δ. Χατζηκώστα
Εγγεγραμμένη Κλινική Ψυχολόγος
99755300
